In principe ontvangen cliënten bij Sjaloom Zorg geen onvrijwillige zorg en/of ondersteuning. “Wij willen juist dat iedereen zoveel mogelijk tot z’n recht komt, waar nodig met ondersteuning van een professional”, vertelt orthopedagoog Caroline Ligtendag. “Als je mensen dingen oplegt ga je als begeleider niet naast, maar boven de persoon staan. Dwang is dan ook het allerlaatste middel dat we in willen zetten.”
Met het oog op de veiligheid van een cliënt is het soms nodig om vrijheidsbeperkende maatregelen te nemen. “Neem bijvoorbeeld dementerende cliënten. Als zij middenin de nacht uit bed stappen is het soms noodzakelijk om een bewegingssensor te plaatsen, zodat een medewerker wordt gewaarschuwd”, legt de orthopedagoog uit. “Ook het plaatsen van een bedhek of verzwaarde dekens zijn middelen die je in kunt zetten.” Regels voor het toepassen van dit soort maatregelen worden vanaf 1 januari 2020 geregeld in de nieuwe Wet zorg en dwang (Wzd). Deze wet vervangt de Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Bopz).
Uitdaging
Caroline is positief over de nieuwe wet. De huidige Bopz kent namelijk nogal wat gebreken. “Deze wet is van toepassing op de ouderenzorg en gehandicaptenzorg”, legt ze uit. “De nieuwe Wzd gaat er vanuit dat je alles binnen je eigen sector op weet te lossen. Jammer, want in de praktijk hebben de psychiatrie, ouderenzorg en gehandicaptenzorg elkaar regelmatig nodig. Stel dat je als medewerker dwang in zou willen zetten, dan moeten de betrokken gedragswetenschapper of arts én een externe deskundige hier volgens de nieuwe wet toestemming voor geven. Dit om te voorkomen dat er zo min mogelijk onvrijwillige zorg wordt toegepast. Sjaloom Zorg is een relatief kleine organisatie en heeft de benodigde expertise niet zelf in huis. Dat betekent dat Sjaloom Zorg externe partijen nodig heeft, als de zorg echt niet binnen het vrijwillige kader geregeld kan worden.”
Omdenken
De orthopedagoog benadrukt dat Sjaloom Zorg niemand onvrijwillig in zorg neemt. Het kan het zo zijn dat bestaande cliënten door omstandigheden op een later moment onvrijwillige zorg nodig hebben, maar dat is heel zeldzaam. In de praktijk verwacht ze dan ook niet dat er vanaf 2020 veel zal veranderen. “Als er toch maatregelen genomen moeten worden, stemmen we dat zoveel mogelijk met de cliënt of zijn vertegenwoordigers af. Vergeet niet dat je met creatieve oplossingen ook al een heel eind kunt komen. Denk bijvoorbeeld aan het plakken van stickers, zodat een dementerende cliënt niet ziet dat ergens een deur zit. Zo voorkom je dat die deur niet op slot hoeft. Je moet natuurlijk oppassen dat andere cliënten door de interventies die je doet niet in hun vrijheid worden beperkt. Veel mensen vergeten dat simpele interventies ook heel effectief kunnen zijn.”